ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Ζούσαμε πάντα σ’ ένα κάστρο της Shirley Jackson

Φάντασμα
© Max Newhal

«ΜΕ ΛΕΝΕ ΜΕΡΙ ΚΑΘΡΙΝ ΜΠΛΑΚΓΟΥΝΤ. Είμαι δεκαοχτώ χρονών και ζω με την αδελφή μου, την Κόνστανς. Έχω σκεφτεί πολλές φορές ότι με λίγη τύχη θα μπορούσα να είχα γεννηθεί λυκάνθρωπος, επειδή τα δυο μεσαία δάχτυλα των χεριών μου έχουν το ίδιο μήκος, αλλά έπρεπε να αρκεστώ σε ό,τι είχα. Αντιπαθώ το μπάνιο, τα σκυλιά και τη φασαρία. Συμπαθώ την αδελφή μου την Κόνστανς, τον Ριχάρδο της Υόρκης και το Amanita Phalloides, το μανιτάρι θανατίτη. Όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς μου έχουν πεθάνει».

Ζούσαμε πάντα σ’ ένα κάστρο της Shirley Jackson
Mετάφραση: Bάσια Τζανακάρη
Καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλου: Redoine Amzlan
Eκδόσεις Μεταίχμιο
Σελ. 245

Έτσι αρχίζει η σκοτεινή, ευαίσθητη, πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Μέρικατ και η καταβύθιση του αναγνώστη στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και της ανθρώπινης κακίας, με τον τρόπο της χαρισματικής Shirley Jackson, που επηρέασε γενιές και γενιές συγγραφέων, όπως ο Stephen King και ο Neil Gaiman και για την οποία τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί μελέτες και βιογραφίες πολλές και αξιανάγνωστες. Ένα βιβλίο που εξετάζει την μη ανοχή στο διαφορετικό με τρόπο που σε στοιχειώνει μέσα από την τραγωδία της οικογένειας των Μπλάκγουντ.

Η Κόνστανς και η μικρότερη αδελφή της Μέρικατ ζουν με τον θείο τους Τζούλιαν σε ένα αρχοντικό σπίτι πολύ κοντά σε ένα χωριό της Νέας Αγγλίας. Οι τρεις τους είναι οι μόνοι που απέμειναν από την πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια των Μπλάκγουντ. Ζουν απολύτως απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο στο αρχοντικό τους, χωρίς άγχος για τον επιούσιο, αφού η περιουσία των νεκρών γονιών των κοριτσιών είναι παραπάνω από αρκετή για να ζουν πλουσιοπάροχα χωρίς να εργάζονται. Η Μέρικατ είναι η μόνη από την οικογένεια που διατηρεί κάποια επαφή με τον έξω κόσμο και αυτό μόνο για να αγοραστούν οι απαραίτητες προμήθειες, αφού ο θείος Τζούλιαν είναι ανάπηρος και η Κόνστανς πάσχει από αγοραφοβία (όπως και η συγγραφέας τους τελευταίους μήνες της ζωής της). Στην πορεία ανακαλύπτουμε ότι η Μέρικατ δεν είναι παιδί, αλλά μια ενήλικη κοπέλα, ενώ η λοξή της ματιά στα πράγματα και τους ανθρώπους μάς βάζει σε σκέψεις για την αντικειμενικότητα και την αλήθεια των λόγων της.

Στοιχειωμένο σπίτι
© Gamwel

«Ο Μπλάκγουντ Ρόουντ κάνει έναν μεγάλο κύκλο γύρω από τη γη των Μπλάκγουντ και τον ακολουθεί ο συρμάτινος φράχτης που έβαλε ο πατέρας μας. Όχι πολύ μακριά από το δημαρχείο, υπάρχει ένας μεγάλος μαύρος βράχος που σηματοδοτεί την είσοδο στο μονοπάτι, κι εκεί ξεκλειδώνω την αυλόπορτα, την κλειδώνω ξανά πίσω μου, διασχίζω το δάσος και φτάνω σπίτι. Οι κάτοικοι του χωριού ανέκαθεν μας μισούσαν».

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου μαθαίνουμε, λοιπόν, για τον θάνατο της οικογένειας και το μίσος αφενός του χωριού προς τις δύο αδελφές, αφετέρου της Μέρικατ για όλους ανεξαιρέτως τους χωρικούς. Η ατμόσφαιρα βαραίνει, γίνεται όλο και πιο απειλητική σελίδα τη σελίδα. Αισθάνεσαι ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με την οικογένεια και το χωριό, ενώ αναρωτιέσαι αν διαβάζεις μια ιστορία φαντασμάτων ή όχι. Γρήγορα όμως τα πράγματα ξεκαθαρίζουν και αντιλαμβάνεσαι ότι τα πιο τρομακτικά «φαντάσματα» είναι η αναπηρία του καθενός να αποδεχτεί τον άλλον, ο ρατσισμός και ο φόβος για αυτό που δεν γνωρίζουμε.

«αναγνώριζα τα αυτοκίνητα των ντόπιων από το βιαστικό, μοχθηρό βλέμμα που μου έριχναν οι οδηγοί τους και πάντα αναρωτιόμουν τι θα γινόταν αν κατέβαινα από το ρείθρο του πεζοδρομίου· μήπως κάποιος θα έστριβε βιαστικά, σχεδόν αθέλητα, καταπάνω μου; Ίσως μόνο για να με τρομάξει, μόνο για να με δει να πηδάω μέχρι απάνω; Κι ύστερα γέλια, απ’ όλες τις μεριές, γέλια πίσω από τα στόρια του ταχυδρομείου, γέλια από τους άντρες μπροστά στο κατάστημα γενικού εμπορίου, από τις γυναίκες που κρυφοκοίταζαν από το κατώφλι του παντοπωλείου – όλοι θα κοίταζαν χαιρέκακα, για να δουν τη Μέρι Κάθριν Μπλάκγουντ να τρέχει για να μην την πατήσει το αυτοκίνητο. […] Πάντα μου ερχόταν στον νου σήψη όταν πλησίαζα τα μαγαζιά· ευχόμουν το χωριό να σάπιζε, τα σωθικά των χωρικών να μαύριζαν, να σάπιζαν κι αυτά, κι ο πόνος που θα ένιωθαν να ήταν φρικτός».

Σύντομα μαθαίνουμε ότι η οικογένεια της Μέρικατ δηλητηριάστηκε με αρσενικό. Η Μέρικατ επέζησε γιατί τιμωρήθηκε να μη φάει γλυκό για βράδυ, η Κόνστανς επέζησε γιατί ποτέ δεν έτρωγε ζάχαρη και ο θείος Τζούλιαν γιατί έφαγε μία μικρή μόνο ποσότητα, ικανή να τον στείλει στο αναπηρικό καροτσάκι για πάντα. Όλοι οι υπόλοιποι, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας του θείου Τζούλιαν, δηλητηριάστηκαν. Η Κόνστανς, που ήταν αυτή που έπλυνε μετά το συμβάν το δοχείο που περιείχε τη ζάχαρη, κατηγορήθηκε για τον φόνο της οικογένειάς της, αλλά αθωώθηκε ελλείψει στοιχείων. Ο θείος Τζούλιαν καταγράφει εμμονικά το συμβάν σε κάποιο ημερολόγιο, προσπαθώντας να καταλάβει τί συνέβη το μοιραίο εκείνο βράδυ. Την κατά τα άλλα ήρεμη ζωή των τριών τους στην απομόνωση του αρχοντικού αναστατώνει η άφιξη του εξαδέλφου Τσαρλς, ο οποίος προσεγγίζει ερωτικά την Κόνστανς με το νου του στα χρήματα της οικογένειας. Η Μέρικατ θα κάνει (και κάνει πράγματι) τα πάντα για να μην αλλάξει η ζωή των τριών τους στο «κάστρο» τους. Μία φωτιά θα αποτελέσει την αφορμή για την εκδήλωση ακραίων, εγκληματικών συμπεριφορών και θα οδηγήσει στο συγκλονιστικό φινάλε.

Και κάπου εκεί στο τέλος, όταν διαβάζεις με δάκρυα στα μάτια τις τελευταίες γραμμές, τρομάζεις με την ανθρώπινη κακία, θαυμάζεις την αγάπη που είχε η μία αδελφή για την άλλη, ενώ δε μπορείς να βγάλεις απ’ το μυαλό σου ανθρώπους που γνωρίζεις και που έζησαν απομονωμένοι από την υπόλοιπη κοινότητα και που ποτέ δεν τους κατάλαβες.

Δείπνο
© Annie Spratt

«Το νερό κυλούσε ράθυμα στο σκοτάδι και αναρωτήθηκα τι σπίτι θα είχαμε τώρα. Ίσως η φωτιά να είχε καταστρέψει τα πάντα και γυρίζοντας αύριο να ανακαλύπταμε ότι τα τελευταία έξι χρόνια είχαν καεί και όλοι τους μας περίμεναν στην τραπεζαρία, περίμεναν την Κόνστανς να σερβίρει το φαγητό. Ίσως να καταλήγαμε στην οικία Ρότσεστερ, ή να ζούσαμε στο χωριό, ή σε ένα πλωτό σπίτι στο ποτάμι, ή σε έναν πύργο στην κορυφή ενός λόφου· ίσως η φωτιά να πειθόταν να αλλάξει ρότα, να έφευγε από το σπίτι και να κατάκαιγε το χωριό· ίσως οι κάτοικοι του χωριού να ήταν τώρα όλοι νεκροί. Ίσως το χωριό να ήταν ένα μεγάλο ταμπλό επιτραπέζιου παιχνιδιού, με μαρκαρισμένα τετραγωνάκια, και εγώ να είχα περάσει το τετραγωνάκι που έλεγε «Φωτιά· επιστρέψτε στην αρχή» και να βρισκόμουν τώρα στα τελευταία τετραγωνάκια και να χρειαζόμουν μία κίνηση για να φτάσω στο σπίτι».

Το βιβλίο είναι βίαιο. Πολύ βίαιο. Και τρομακτικό. Πολύ τρομακτικό. Κυρίως επειδή αντιλαμβάνεσαι ακούγοντας την παιδική φωνή της ενήλικης Μέρικατ πόσο εύκολο είναι ο καθένας μας να μισήσει τον άλλον επειδή αυτός ο άλλος διαφέρει από εμάς. Είναι, επίσης, ένα μυθιστόρημα μεγάλων αντιθέσεων, στο οποίο συνυπάρχει (αρμονικά παραδόξως) η βία και η σκληρότητα με την τρυφερότητα, την αθωότητα και την ευαισθησία. Και κάπου εκεί στο τέλος, όταν διαβάζεις με δάκρυα στα μάτια τις τελευταίες γραμμές, τρομάζεις με την ανθρώπινη κακία, θαυμάζεις την αγάπη που είχε η μία αδελφή για την άλλη, ενώ δε μπορείς να βγάλεις απ’ το μυαλό σου ανθρώπους που γνωρίζεις και που έζησαν απομονωμένοι από την υπόλοιπη κοινότητα και που ποτέ δεν τους κατάλαβες.

 

«Καημένοι ξένοι, είπα. Φοβούνται τόσα πολλά πράγματα».

Σε αυτή την πρόταση κρύβεται ο πυρήνας του αριστουργήματος της Shirley Jackson. Ευχόμαστε να εκδοθούν σύντομα και τα κορυφαία της διηγήματα (ιδανικά από την ίδια μεταφράστρια, που έκανε εξαιρετική δουλειά). Ένα σκοτεινό παραμύθι που πρέπει να διαβαστεί.

Φωτιά
© Michael Barth

Shirley_JacksonΗ συγγραφέας

H Shirley Jackson (1916-1965) είναι μία από τις σπουδαιότερες και πιο επιδραστικές Αμερικανίδες συγγραφείς. Έχει κερδίσει ένα βραβείο Ο.Henry, ενώ ήταν υποψήφια για το National Book Award 10 1960. «Η Λοταρία» και το «Οι δαίμονες του Χιλ Χάου» είναι από τα πιο γνωστά της έργα, και αυτά που της χάρισαν μεγάλη φήμη εντός και εκτός Αμερικής. Τα έργα της έχουν πολλές φορές μεταφερθεί στον κινηματογράφο, ενώ εντός του 2017 θα βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες το «Ζούσαμε πάντα σ’ ένα κάστρο».

Έγραψαν για το βιβλίο:

  1. http://www.efsyn.gr/arthro/eyaloto-kastro-toy-eaytoy
  2. http://diavazontas.blogspot.gr/2017/02/shirley-jackson.html
  3. http://www.kathimerini.gr/885212/article/politismos/vivlio/o-tromos-ths-taktopoihmenhs-ka8hmerinothtas
  4. http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=PPG1386_2565
  5. https://www.bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/jackson-shirley-metaichmio-zousame-panta-s-ena-kastro
  6. http://amagi.gr/content/zahari-kai-arseniko
  7. https://www.theguardian.com/books/2015/dec/21/we-have-always-lived-in-the-castle-by-shirley-jackson-a-house-of-ordinary-horror
  8. http://www.nybooks.com/articles/2009/10/08/the-witchcraft-of-shirley-jackson/