Το πρώτο βιβλίο του 2018, που παρουσιάζω σήμερα μέσα από το Proust & Kraken, είναι η Πόλη, ένα βιβλίο σημαντικό, που μας γνωρίζει έναν δημιουργό με τεράστιο έργο, τον Frans Masereel.
Eισαγωγή: Marina Warner
Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου
Eκδόσεις Άγρα
Όταν είδα την Πόλη, παραμονή Χριστουγέννων, στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου στο κέντρο της Αθήνας, ενθουσιάστηκα. Μία μόνο γρήγορη ματιά ήταν αρκετή για να με κάνει να θαυμάσω το έργο του σπουδαίου εξπρεσιονιστή χαράκτη.
Πρωταγωνίστρια είναι μια μητρόπολη (μάλλον το Παρίσι, ίσως όμως και το Βερολίνο του 1920). Τα λόγια ελάχιστα, μόνο σε κάποιες αφίσες και ταμπέλες μαγαζιών. Πλήθος κόσμου και καθημερινές αγχώδεις και δυνατές εικόνες μιας μεγαλούπολης και των κατοίκων της.
Δε θα το χαρακτήριζα μυθιστόρημα, αλλά πρώιμο graphic novel. Είναι περισσότερο αποτύπωση στιγμών, σαν φωτογραφικό άλμπουμ, που τις φωτογραφίες έχουν αντικαταστήσει ξυλογραφίες. Δεν υπάρχει μία ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αλλά εικόνες που ακόμα κι αν είχαν διαφορετική σειρά θα αποτύπωναν με τον ίδιο τρόπο τη μοναδική πρωταγωνίστρια, την πόλη, που την εποχή εκείνη γιγαντωνόταν και «κατάπινε» τους κατοίκους και τους επισκέπτες της.
Άνθρωποι που εργάζονται, διασκεδάζουν, κινούνται στους δρόμους, κάνουν έρωτα, γεννούν, σκοτώνουν, βιάζουν, παρατηρούν έναν νεκρό, μια κηδεία, έναν γάμο. Η κάθε ξυλογραφία αποτυπώνει μια φευγαλέα στιγμή και περιέχει μια μοναδική ιστορία, ενώ όλες μαζί δημιουργούν την ιστορία της πόλης ή μάλλον ακριβέστερα την ιστορία μιας ημέρας σε μια μεγαλούπολη.
Με λίγες μόνο χαρακιές στα πρόσωπα των ανθρώπων ο Masereel αποτυπώνει την αγωνία, την έκπληξη, τη χαρά, τη λύπη και κυρίως και πάνω απ’ όλα τη μοναξιά. Άσπρο και μαύρο, φως και σκιά που γεμίζει με τη φαντασία των αναγνωστών.
Όταν τελειώσει το βιβλίο ξαναγυρνά κανείς και παρατηρεί ακόμα πιο προσεκτικά πράγματα που δεν είχε προσέξει με την πρώτη ανάγνωση. Για παράδειγμα, σε ένα φαινομενικά ειδυλλιακό νυχτερινό τοπίο, όπου ένα ζευγάρι φιλιέται, βλέπεις στη γωνία μια ζητιάνα με βλέμμα παραίτησης.
Σε μια άλλη εικόνα με φοβερή προοπτική, αρχικά βλέπεις μια γυναίκα να τρέχει, ενώ αν την ξαναδείς θα παρατηρήσεις ότι αυτή η γυναίκα έχει κατεβασμένο το κεφάλι και φαίνεται να κλαίει.
Γενικά, οι εικόνες βγάζουν φόβο, μοναξιά και αποξένωση, ενώ είναι λίγες αυτές που εκπέμπουν αισιοδοξία, όπως μια γέννα ή ένα ζευγάρι που σαν πίνακας του Σαγκάλ πετάει αγκαλιασμένο μέσα στο φως πάνω από τη μητρόπολη.
Γράφει στον πρόλογό του ο Zweig:
«Αν χάνονταν τα πάντα -βιβλία, μνημεία, φωτογραφίες και καταγραφές-και αν μας έμεναν μόνο τα χαρακτικά που ο Μαζερέελ φιλοτέχνησε μέσα σε δέκα μόλις χρόνια, θα ήταν αρκετά για να γνωρίσει κανείς τον σημερινό κόσμο: θα έβλεπε σε τί σπίτια ζούσαμε, τι ρούχα φορούσαμε· και θα καταλάβαινε τη φρίκη του πολέμου στο μέτωπο και στα μετόπισθεν, με όλες τις διαβολικές μηχανές του και τις γκροτέσκες μορφές του· θα καταλάβαινε τα χρηματιστήρια και τα εργοστάσια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τα πλοία και τα πανύψηλα κτίρια και τις μόδες και τους ανθρώπους, ναι, τους τύπους τους ίδιους και πιο πέρα ακόμα, το επικίνδυνο πνεύμα, τη μεγαλοφυία, την ψυχή της εποχής μας – όλα αυτά κοιτάζοντας απλώς τα έργα αυτού του χαράκτη.».
Δε μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει!
Καλή Χρονιά!
Ο δημιουργός
Ο Frans Masereel γεννήθηκε το 1889 στην πόλη Μπλάνκενμπέργε του Βελγίου και πέθανε το 1972, αφήνοντας πίσω του εκατοντάδες χαρακτικά. Για περισσότερες πληροφορίες για το έργο του σπουδαίου αυτού δημιουργού μπορείτε να επισκεφθείτε το site του ιδρύματος: http://www.frans-masereel.de/14844_Homepage.html
