Λήθη και Λίνκολν του George Saunders

«Στου γάμου μας τη μέρα, ήμουν σαράντα έξι εγώ, εκείνη δεκαοχτώ. Ξέρω τι σκέφτεσαι: μεγαλύτερος άνδρας (διόλου αδύνατος, φαλακρός, σακάτης απ’ το ένα πόδι, μασέλες από ξύλο) ασκεί το γαμήλιο προνόμιό του κι εξευτελίζει έτσι την άμοιρη μικρή-

Αλλά είναι λάθος.

Αυτό ακριβώς αρνήθηκα να κάνω, βλέπεις.

Στου γάμου μας τη νύχτα, έσυρα τα πόδια μου στη σκάλα, με πρόσωπο κόκκινο απ’ το πιοτό και τον χορό, τη βρήκα ντυμένη μ’ ένα λεπτό ρούχο που μια θεία της την είχε υποχρεώσει να φορέσει, ο μεταξένιος γιακάς να φουρφουρίζει απαλά από το τρέμουλό της – και δεν μπόρεσα να το κάνω.»

Ήδη από το εξαιρετικό εξώφυλλο καταλαβαίνουμε ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με κάτι συνηθισμένο, αφού βλέπουμε τoν Αβραάμ Λίνκολν και τα φαντάσματα που τον στοιχειώνουν (οι νεκροί του εμφυλίου, οι ψυχές του νεκροταφείου στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση, η ψυχή του μικρότερου γιου του Προέδρου, του εντεκάχρονου Γουίλι;). Βλέπουμε το ίδιο το βιβλίο, κλασικό και μοντέρνο μαζί.

Στη συνέχεια ο τίτλος, με την απαλή παρήχηση του λάμδα, που ίσα που ακούγεται (σχεδόν σε αναγκάζει να τον ψιθυρίσεις). Είναι η πρώτη φορά δε που θα πω ότι ο ελληνικός τίτλος είναι καλύτερος από τον πρωτότυπο αγγλικό: Lincoln in the bardo (bardo είναι σύμφωνα με τη βουδιστική παράδοση ένα ενδιάμεσο στάδιο όπου οι ψυχές είναι ακόμα εγκλωβισμένες στη γη). Kαι είναι καλύτερος, αφού το «Λήθη» υποδηλώνει μεταξύ άλλων αυτήν ακριβώς την αγωνία των νεκρών-πρωταγωνιστών του βιβλίου να μην περάσουν στη Λήθη, να αγαπηθούν λίγο ακόμα.

Και μετά ανοίγεις το βιβλίο και αντικρύζεις ένα ολοζώντανο νεκροταφείο. Ακούς τη φασαρία που κάνουν 166 ψυχές (μην τρομάζετε, μόνο τρεις είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές, ακόμα και ο Πρόεδρος και ο μικρός Γουίλι μιλούν ελάχιστα), προσκολλημένες σε ένα ενδιάμεσο στάδιο, με σώματα-βαρίδια. Ψυχές που αρνούνται να εγκαταλείψουν το «τώρα», μη γνωρίζοντας ότι ήδη έχουν περάσει στην αιωνιότητα. Νεκροί που αποκαλούν τα φέρετρα «αρρωστόκουτα», τους τάφους «αρρωστοκρέβατα» και τη νεκροφόρα «αρρωστάμαξα», αφού πιστεύουν ότι είναι απλά άρρωστοι και κάτι θα γίνει και θα γιατρευτούν. Ψυχές που θέλουν οπωσδήποτε να πουν την ιστορία τους. Όλα αυτά μη σας τρομάζουν. Το βιβλίο έχει λύπη και χαρά σε ίσες δόσεις.

Είναι Φεβρουάριος του 1862. Ο Αμερικανικός Εμφύλιος δίνει καθημερινά όλο και περισσότερους νεκρούς. Κατά τη διάρκεια μιας δεξίωσης που παραθέτει ο Πρόεδρος Λίνκολν, ο μικρότερος και πιο αγαπημένος του γιος, ο Γουίλι, πεθαίνει από τυφοειδή πυρετό σε ηλικία 11 ετών. Μετά την κηδεία του παιδιού, ο συντετριμμένος Πρόεδρος επισκέπτεται κάποιες νύχτες ολομόναχος το μαυσωλείο, όπου έχει τοποθετηθεί η σωρός του μικρού του γιου, σε ένα νεκροταφείο της Georgetown. Όλα τα παραπάνω είναι απολύτως αληθινά και ακριβή. Ο Πρόεδρος Λίνκολν, όπως μας πληροφορούν οι ιστορικοί, πράγματι έκανε αυτές τις επισκέψεις, για να βρεθεί λίγο ακόμα με τον μικρό του Γουίλι. Αυτό το ιστορικό συμβάν ενέπνευσε τον Saunders. Όπως είπε ο ίδιος σε μία συνέντευξή του, για 25 ολόκληρα χρόνια βρισκόταν στο μυαλό του μέχρι να αποτυπωθεί στις σελίδες του Λήθη και Λίνκολν (και να του χαρίσει δίκαια το Man Booker 2017).

Διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος (;) μένεις έκπληκτος. Είναι λες και τα φαντάσματα-πρωταγωνιστές σού μιλούν. Είναι σα να βρίσκεσαι και εσύ αναγνώστη στο νεκροταφείο του Oak Hill και βλέπεις αυτό που βλέπουν οι μόνιμοι πια κάτοικοί του: να έρχεται η νεκρική πομπή με τον μικρό Γουίλι. Tο Λήθη και Λίνκολν έχει κυρίως διαλόγους, ενώ επίσης σε αρκετά κεφάλαια διαβάζουμε αληθινά και επινοημένα αποσπάσματα από περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Και όμως αυτό, ενώ ξενίζει στην αρχή, κάνει το Λήθη και Λίνκολν μοναδικό. Στην αρχή προσπαθείς να θυμηθείς τα ονόματα των νεκρών. Στην πορεία συνειδητοποιείς ότι αυτό δεν έχει καμιά απολύτως σημασία και αφήνεσαι να σε παρασύρει η μουσικότητα των διαλόγων, η αρμονία των φωνών, η ποίηση των χωρίων, το φοβισμένο παραλήρημα των ψυχών, η γλώσσα τους, μια γλώσσα με τα δικά της σημεία στίξης (διαφορετικά από αυτής των ζωντανών).

Όπως ακριβώς και τα φαντάσματα που κατοικούν σε αυτό, το Λήθη και Λίνκολν βρίσκεται κάπου μεταξύ μυθιστορήματος και θεατρικού, ενώ σε πλείστα σημεία φλερτάρει με την ποίηση και σε άλλα πάλι θυμίζει χρονικό. Βρίσκεται όμως και κάπου μεταξύ δράματος και κωμωδίας, χαράς και λύπης. Όπως θα αντιληφθείτε, λοιπόν, και εσείς διαβάζοντάς το, το βιβλίο αυτό, ένα βιβλίο για το πένθος, την απώλεια και την αγάπη, είναι μοναδικό. Με το Λήθη και Λίνκολν ο George Saunders ανανεώνει την αμερικανική λογοτεχνία. Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτό είναι το πρώτο του μυθιστόρημα!

Διαβάστε ένα απόσπασμα του βιβλίου:

O συγγραφέας μιλάει για το βιβλίο του:

Aκούστε στα αγγλικά απόσπασμα του βιβλίου:

O συγγραφέας

Ο George Saunders έχει γράψει εφτά βιβλία, ανάμεσα στα οποία τη συλλογή διηγημάτων Δεκάτη Δεκεμβρίου, που κυκλοφορεί επίσης από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Το 2013 του απονεμήθηκε το Βραβείο Διηγήματος PEN/Malamoud, ενώ συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο του Time με τους εκατό πιο σημαντικούς ανθρώπους στον κόσμο. Διδάσκει στο Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Σύρακιουζ. Το Λήθη και Λίνκολν βραβεύτηκε με το Man Booker 2017.

Έγραψαν για το βιβλίο:

1. http://www.kathimerini.gr/931937/article/politismos/vivlio/poios-einai-o-fylakas-ths-le3hs
2. http://www.tanea.gr/old-page-categories/books/article/5488048/to-katharthrio-ws-thematiko-parko/
3. http://www.lifo.gr/articles/book_articles/164915
4. https://www.bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/saunders-george-ikaros-lithi-kai-linkoln
5. http://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/8362-linkoln-saunders
6. http://www.efsyn.gr/arthro/agapi-agapi-xero-ti-eisai
7. http://fractalart.gr/lithi-kai-lincoln/
8. http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=PPG1386_2863
9. http://www.kathimerini.gr/896834/article/politismos/vivlio/o-8rhnos-toy-avraam-linkoln
10. https://www.washingtonpost.com/entertainment/books/lincoln-in-the-bardo-a-long-awaited-novel-by-george-saunders/2017/02/06/473568b4-e98f-11e6-b82f-687d6e6a3e7c_story.html?utm_term=.b5cbf8f0bbeb
11. http://www.toperiodiko.gr/%CF%84%CE%B6%CE%BF%CF%81%CF%84%CE%B6-%CF%83%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%81%CF%82-%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CE%B4%CF%8C%CF%83/#.WpMIZqiWbb1