Εμπνευσμένο από τόπους άγιους το φετινό μας αφιέρωμα. Θα μιλήσουμε για ταξίδια στη σκιά του Βυζαντίου, για οδοιπορικά στους Αγίους Τόπους, την Καππαδοκία και το Άγιο Όρος.
Καλή Ανάσταση σε όλους, με την ευχή του χρόνου να είναι ο καθένας μας με αυτούς που αγαπάει!
Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίνου του William Dalrymple
Από τα καλύτερα βιβλία ταξιδιωτικής λογοτεχνίας που διάβασα ποτέ είναι το αριστουργηματικό Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου του ιστορικού William Dalrymple, του νεότερου μέλους της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνών της Αγγλίας.
Το 587 μ.Χ., δύο μοναχοί, ο Ιωάννης Μόσχος και ο μαθητής του Σωφρόνιος ο Σοφιστής (μετέπειτα Πατριάρχης Ιεροσολύμων) ξεκινούν ένα ταξίδι από το Άγιο Όρος και περνώντας από την Κωνσταντινούπολη, διασχίζουν όλη τη χριστιανική Ανατολή, σταματώντας στους σπουδαιότερους για τον Χριστιανισμό τόπους, πριν καταλήξουν στους Αγίους Τόπους και την Αίγυπτο. Το οδοιπορικό τους αυτό ο Μόσχος το κατέγραψε στο Λειμωνάριο, ένα βιβλίο που θεωρείται σήμερα αριστούργημα της βυζαντινής ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, στο οποίο εκτός από περιγραφές των τόπων που επισκέφθηκαν, περιλαμβάνονται ιστορίες για Αγίους της και διάφορα γεγονότα από την καθημερινή ζωή των Βυζαντινών. Το Λειμωνάριο ήταν αυτό που ενέπνευσε τον συγγραφέα και αποφάσισε το 1994 να ακολουθήσει τα βήματα του Μόσχου και του Σωφρόνιου ξεκινώντας από τη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και καταλήγοντας στην Αίγυπτο στη Μονή του Αγίου Αντωνίου.
Το οδοιπορικό του συγγραφέα στα μέρη που γεννήθηκε ο Χριστιανισμός είναι συγκλονιστικό. Στην προσπάθειά του να ανακαλύψει ίχνη από έναν λαμπρό χριστιανικό πολιτισμό στις πόλεις που αυτός άκμασε, όπως στην Κωνσταντινούπολη, την Αντιόχεια, την Έδεσσα (Ούρφα), τα Ιεροσόλυμα, την Αλεξάνδρεια και άλλες πολλές, καταγράφει τη δύση του Χριστιανισμού στην κοιτίδα του και τις προσπάθειες των κρατών στα οποία σήμερα ανήκουν οι άλλοτε σπουδαίες αυτές πόλεις να τον εξαφανίσουν. Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς διαβάζοντας το βιβλίο και μαθαίνοντας την ιστορία των τόπων αυτών από το Βυζάντιο ως σήμερα, είναι ότι ακόμα και σήμερα ο Χριστιανισμός είναι υπό διωγμό με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: τις δολοφονίες χριστιανών στην Αίγυπτο από το ακραίο ισλάμ, το οποίο μαθαίνουμε από το συγγραφέα ότι ξεκίνησε ως αίρεση του Χριστιανισμού (ο Μόσχος ήταν μάλιστα σύγχρονος του Μωάμεθ), τη μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά ή στάβλους στην Τουρκία ή την εξαφάνιση ακόμα και τον ονομάτων των χριστιανών από τις πλάκες των νεκροταφείων, τη μη ανάδειξη ιερών χριστιανικών τόπων και εκκλησιών στο Ισραήλ και την πολεμική προς τους Παλαιστίνιους χριστιανούς. Μόνο στο Λίβανο και τη Συρία τα πράγματα τότε ήταν κάπως καλύτερα για τους χριστιανούς, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας.
Η γέννηση του Χριστιανισμού, οι αιρέσεις του που μέχρι σήμερα επιβιώνουν στη Μέση Ανατολή, οι διωγμοί, τα μεγάλα μοναστήρια (του Μαρ Γκάμπριελ, του Μεγάλου Αντωνίου, του Αγίου Σάββα του Αγιασμένου), τα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Συμεών του Στυλίτη (η μόνη που χτίστηκε έχοντας στο κέντρο της τον στύλο στον οποίο ήταν ανεβασμένος ο Άγιος), τόποι και μέρη λαμπρά και σπουδαία και η σκιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που και αυτή σβήνει πάνω στα ερείπια των εκκλησιών και στο κενό που αφήνουν οι χριστιανικοί πληθυσμοί που από τη δεκαετία του ενενήντα που έκανε ο συγγραφέας το οδοιπορικό του έως σήμερα έχουν μειωθεί τρομακτικά.
Ένα συγκλονιστικό βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους ανεξαρτήτως θρησκείας. Ένα βιβλίο που θα ξαναδιαβάσω οπωσδήποτε!
Με φωτογραφίες των Fred Boissonnas και Τάκη Τλούπα Μακέτα εξωφύλλου Χρύσα Συριανόγλου
Ταξίδι στον Άθω του Κρίστοφερ Μέριλ
«Έκανα ένα σαρακοστιανό προσκύνημα στον Άθω, το Άγιον Όρος της Θεομήτορος. Δύο μέρες προτού ξεκινήσω, όψιμα χιόνια είχαν καλύψει την περιοχή, και στη διαδρομή με το λεωφορείο από τη Θεσσαλονίκη τουρτούριζα αντικρύζοντας τα λευκά μπαλώματα πάνω στα χωράφια, τα χιονοσκεπή βουνά ανάμεσα στα πυκνά σύννεφα. Μέσα στο γκρίζο χάραμα το λεωφορείο περνούσε από χωριά και πόλεις κάνοντας σύντομες στάσεις για να αφήσει πακέτα με εφημερίδες έξω από καφετέριες και περίπτερα. Σε τούτη την αποπνικτική ατμόσφαιρα ο μοναχός απέναντί μου αποκοιμήθηκε, με τη γενειάδα του να ακουμπάει πάνω στο στήθος του. Αντικρύζοντας το ήρεμο και μολυβόχρωμο Αιγαίο κάτι αναδύθηκε στη μνήμη μου: ήμουν ξαπλωμένος σε ένα κρεβάτι στο νοσοκομείο, περιμένοντας να υποβληθώ σε διερευνητική εγχείρηση, και λόγω του παυσίπονου ένιωθα κεφάτος. Θυμάμαι ότι παρακολουθούσα το ρολόι στον τοίχο και απολάμβανα την αργή του κίνηση, ευχόμενος να αργήσει όσο το δυνατόν περισσότερο η στιγμή που θα ερχόταν ο νοσοκόμος για να τσουλήσει το κρεβάτι στο χειρουργείο.».
Ο γνωστός Αμερικανός πεζογράφος και ποιητής, μετά τη δημοσιογραφική κάλυψη του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, θα επισκεφθεί το Άγιο Όρος. Εκεί, σε μια περίοδο βαθιάς υπαρξιακής κρίσης και αναζήτησης, θα βιώσει τον μυστικισμό του Άθωνα, θα επισκεφθεί μοναστήρια, θα συνομιλήσει με γέροντες χαρισματικούς, θα γνωρίσει την Ορθοδοξία. Θα γνωρίσουμε τον συγγραφέα μέσα από συνεχόμενα φλας μπάκ στη ζωή του, αλλά και θα δούμε το Άγιο Όρος μέσα από τα μάτια ενός Προτεστάντη και ποιητή, και αυτό από μόνο του έχει απίστευτο ενδιαφέρον. Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί.
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, Η άσβεστη φλόγα (συλλογικό)
Πρόκειται για μία υπέροχη συλλογή κειμένων για το Άγιο Όρος. Συγγραφείς όπως ο Παπαδιαμάντης, ο Κόντογλου, ο Ουράνης, ο Πεντζίκης, ο Αθανασιάδης, ο Βασιλικός, ο Θεοτοκάς, κοσμούν αυτόν τον εκπληκτικό τόμο αφιερωμένο στον Άθωνα και τον άνω των 1000 ετών μοναχισμό του. Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσει κανείς την κιβωτό της Ορθοδοξίας και να ονειρευτεί ένα προσκύνημα, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας του Γεωργίου Σεφέρη
«Ήμασταν εδώ λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Κυριακής. Όλες αυτές τις μέρες δεν έφυγαν από το νου μου τα λαγκάδια με τους τρυπητούς βράχους, “γέμοντας οφθαλμών” σαν αποκαλυπτικά ζώα. Αλλιώς το λογάριαζα αυτό το ταξίδι: δε γράφουμε τα βιβλία που θέλουμε, δεν κάνουμε τα ταξίδια που θέλουμε».
Μια εκπληκτική έκδοση με φωτογραφίες του συγγραφέα και χάρτη με το δρομολόγιο και την περιήγηση του μεγάλου νομπελίστα Γεωργίου Σεφέρη. Οι περιγραφές του από τις εκκλησίες και τα παρεκκλήσια είναι σχεδόν φωτογραφικές. Οι παρατηρήσεις του συγκλονιστικές. Ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη. Ένα ταξίδι που οπωσδήποτε θέλω να κάνω.
στα χνάρια της Αιθερίας του π. Lawrence Farley
Όπως και στο Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου, πρόκειται για ένα οδοιπορικό αποκλειστικά και μόνο όμως στους Αγίους Τόπους. Και εδώ ο συγγραφέας εμπνέεται από ένα προσκύνημα μιας μοναχής, της Αιθερίας, η οποία επισκέφθηκε κάπου μεταξύ του 381 μ.Χ. και 384 μ.Χ. τους Αγίους Τόπους και κατέγραψε τις εντυπώσεις της. Εδώ ο συγγραφέας δεν περιγράφει απλά το ταξίδι του στα μέρη στα οποία έζησε ο Χριστός αλλά επιχειρεί με τη βοήθεια της ιστορίας και των Ευαγγελίων να ανακαλύψει τους αληθινούς τόπους και όχι αυτούς που τα διάφορα δόγματα θεωρούν ότι είναι οι αληθινοί, όπως είναι για παράδειγμα η Οδός των Δακρύων που θεωρείται ότι είναι ο δρόμος που ακολούθησε ο Χριστός για τον Γολγοθά, που όπως αποδεικνύει ο συγγραφέας δεν θα μπορούσε να είναι αυτός που θεωρούν σήμερα. Ένα απολύτως ενδιαφέρον οδοιπορικό, που χωρίς να φτάνει στα ύψη του βιβλίου του Dalrymple, διαβάζεται ευχάριστα και καταφέρνει να σε ταξιδέψει στα μέρη που βάδισε ο Χριστός.
