ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο ένας και μοναδικός Κώστας Ταχτσής!

Η «μεταστέγαση» του Κώστα Ταχτσή στις Εκδόσεις Ψυχογιός ήταν ένα εκδοτικό γεγονός. Οι εξαιρετικά καλαίσθητες εκδόσεις των βιβλίων του σπουδαίου σύγχρονου κλασικού με τα υπέροχα εξώφυλλα του Θάνου Κακολύρη, έντυσαν τη λογοτεχνία του Κώστα Ταχτσή με τρόπο μοναδικό και αισθητική απολύτως αναγνωρίσιμη. Με την έκδοση των βιβλίων του Ταχτσή και του Αντώνη Σαμαράκη (στα οποία θα επανέλθουμε) οι Εκδόσεις Ψυχογιός κάνουν στροφή στην κλασική ελληνική λογοτεχνία και προσφέρουν ξανά τα βιβλία των μεγάλων αυτών συγγραφέων στο ελληνικό κοινό μέσα από εκδόσεις-κοσμήματα. Στο σημερινό μας αφιέρωμα θα μιλήσουμε φυσικά για το Τρίτο Στεφάνι, Τα Ρέστα, το Καφενείο το «Βυζάντιο» συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων και το Η γιαγιά μου η Αθηνά κι άλλα κείμενα.

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ

Το τρίτο στεφάνι

«Δε μπορώ, όχι, δε μπορώ να την υποφέρω πια!…Τι πληγή είν’ αυτή που μου ’στειλες, Θε μου; Τι αμαρτίες έχω κάνει για να με τιμωρείς τόσο σκληρά; Ως πότε θα την έχω στην καμπούρα μου; Ως πότε θα ’μαι υποχρεωμένη να την ανέχομαι, να βλέπω τη μούρη της, ν’ ακούω τη φωνή της, ως πότε; Δε θα βρεθεί επιτέλους κανένας στραβός χριστιανός να την πάρει, ν’ απαλλαγώ απ’ αυτό το έκτρωμα της φύσεως, που μ’ άφησε ο πατέρας της για να μ’ εκδικηθεί – που χαΐρι και προκοπή να μη δουν εκείνοι που δ μ’ άφησαν να κάνω την έκτρωση!…»

Το βιβλίο που απογείωσε τη φήμη του Ταχτσή είναι το Τρίτο Στεφάνι. Ακόμη κι αν δεν το έχει κάποιος διαβάσει, αποκλείεται να μην το γνωρίζει από τις πολλές μεταφορές του στο θέατρο, στο ραδιόφωνο και φυσικά στην τηλεόραση. Είμαι από αυτούς που πρώτα είδαν τη σειρά (τι υπέροχο το τραγούδι που ερμηνεύει η Πρωτοψάλτη!) και μετά διάβασαν το βιβλίο. Ξεκινάς την πρώτη σελίδα και η παλιά Αθήνα σε ρουφάει αδηφάγα στις σελίδες του. «Γιαγιά Εκάβη, μάνα Νίνα» που λέει και το προαναφερόμενο τραγούδι (στίχοι της μεγάλης Νικολακοπούλου, μουσική του Κραουνάκη). Αυτές είναι οι πρωταγωνίστριες του κλασικού πια βιβλίου του Ταχτσή και όλος ο μικροαστισμός της εποχής που αποτυπώθηκε μοναδικά και ανεπανάληπτα μέσα από την πένα του συγγραφέα με χειμαρρώδη προφορικό λόγο. Η Νίνα μάς εξιστορεί τη ζωή της και τους τρεις γάμους της, ενώ η φίλη της και μετέπειτα πεθερά της, η Εκάβη, παρεισφρέει αφηγηματικά, για να μας εξιστορήσει και αυτή τη δική της ζωή. Τρεις εκδοτικοί οίκοι το απέρριψαν αρχικά. Ο συγγραφέας το εξέδωσε με δικά του έξοδα. Όταν τη δεκαετία του 70 το εξέδωσε ο Ερμής, το βιβλίο γνώρισε τεράστια επιτυχία, η οποία συνεχίστηκε μετά από τον Εξάντα και τις Εκδόσεις Γαβριηλίδη και πια από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Ένα κλασικό πια βιβλίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας που επηρέασε γενιές Ελλήνων συγγραφέων και διαβάζεται ξανά και ξανά από νέες γενιές αναγνωστών.

ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ - ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ

Καφενείο το «Βυζάντιο» συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων

Στο βιβλίο αυτό βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα τα δημοσιευμένα ποιήματα του Ταχτσή. Από τους προλόγους του συγγραφέα στην Α΄ και Β΄ έκδοση των ποιημάτων του φαίνεται ότι ο ίδιος ο Ταχτσής δεν έτρεφε και ιδιαίτερη εκτίμηση για τα ποιήματά του, ενώ επίσης, όπως πάλι ο ίδιος μας διαβεβαιώνει, στα ποιήματά του είναι έντονες οι επιρροές από το έργο του Καβάφη και του Καρυωτάκη (αλλά και του Τ.Σ. Έλιοτ, του Αναγνωστάκη και του Τένεσι Ουίλιαμς). Διαβάζοντας τα ποιήματά του δεν θα βρούμε στοιχεία των πεζών του. Μαθαίνουμε όμως τον συγγραφέα και τον κατανοούμε εις βάθος, με έναν τρόπο που μόνο η ποίηση μπορεί να μας διδάξει. Και γι’ αυτό τα ποιήματα αυτά είναι σημαντικά.

Απόψε
Απόψε δεν υπάρχουν
νεότερα απ’ το μέτωπό μου
κανείς δεν έθεσ’ επ’ αυτού τα χείλη του
ίσως μεθαύριο γραφτεί ο θάνατός μου
εντός του στήθους φέρω βόμβα εγκαιροφλεγή
όπου και να’ ναι θα εκραγεί.

Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ Η ΑΘΗΝΑ ΚΙ ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Η γιαγιά μου η Αθήνα κι άλλα κείμενα

«[…]ξαφνικά, τ’ ορκίζομαι, είδα τη συχωρεμένη τη γιαγιά μου ολοζώντανη να με κοιτάζει με τρυφερή αυστηρότητα σα να ‘λεγε: “Τέλος πάντων…Πάλι καλά που δεν έγινες χειρότερος…” κι ύστερα να εξαφανίζεται. Χάρη σ’ αυτήν, κι ας λένε ό,τι θέλουν οι ταυτότητες, είμαι Αθηναίος. Χάρη σ’ αυτήν, αγαπάω την Αθήνα. Μερικοί λένε ότι, έτσι όπως κατάντησε, είναι η πιο άσκημη πρωτεύουσα σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Δεν ξέρω, ούτε με νοιάζει. Ωραία ή άσκημη, για μένα είναι μοναδική. Είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκε, έζησε, κι ύστερα πέθανε η γιαγιά μου. Πρέπει φυσικά να σας το πω, ότι από μερικές απόψεις – όπως ακριβώς κι η Αθήνα- ήταν ένα τέρας, και με βασάνισε πολύ τον καιρό που ήμουνα παιδί και ύστερα έφηβος, αλλά τί να κάνω; Eίναι η μόνη γυναίκα που αγάπησα στη ζωή μου».

Στον όμορφο αυτόν τόμο με το εξαιρετικό επίμετρο του Δημήτρη Παπανικολάου βρίσκουμε έναν Ταχτσή κυρίως να αυτοβιογραφείται. Βρίσκουμε διηγήματα, καθαρά αυτοβιογραφικά κείμενα και δοκίμια του συγγραφέα, τα οποία ενώθηκαν σε έναν τόμο και γνώρισαν μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Για πολλά και διαφορετικά θέματα διαβάζουμε στα κείμενα αυτά: για τον Σεφέρη (ξανά και ξανά), για ένα χριστουγεννιάτικο ταξίδι στο Λονδίνο, για ρεμπέτικα, για τον άλλο σπουδαίο, τον Μάνο Χατζιδάκι, για το βιβλίο Τόνιο Κρέγκερ (αγαπημένο) του Τόμας Μαν. Ίσως να είναι το βιβλίο που θα πρότεινα σε κάποιον να διαβάσει πρώτα, για να γνωρίσει τον συγγραφέα, πριν διαβάσει το αριστούργημά του, που είναι φυσικά το Τρίτο Στεφάνι και τα διηγήματά του, Tα Ρέστα.

ΤΑ ΡΕΣΤΑ

Τα ρέστα

Αυτοβιογραφούμενος ή όχι (μεγάλη η συζήτηση στην κριτική), ο σπουδαίος συγγραφέας μάς παραδίνει μια συλλογή διηγημάτων που διαβάζεται καλύτερα σαν σύνολο, σαν ένα είδος σπονδυλωτού μυθιστορήματος ή καλύτερα, όπως έλεγε ο ίδιος ο συγγραφέας, ως μυθιστόρημα-αλυσίδα, αφού σε όλα τα διηγήματα ο ήρωας (φαίνεται να) είναι ο ίδιος. Είναι ωστόσο ο ίδιος ο συγγραφέας που μοιάζει να παίζει τρόπον τινά με τον αναγνώστη και να αναιρεί τεχνηέντως την αίσθηση ότι πρόκειται όντως για ένα τέτοιου είδους μυθιστόρημα. Είτε τα διαβάσετε ως αυτόνομα διηγήματα είτε ως σπονδυλωτό μυθιστόρημα, η αναγνωστική απόλαυση θα είναι μεγάλη. Όλα τα θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα επανέρχονται με κύριο την ομοφυλοφιλία, επιτρέποντάς μας να πούμε ότι το βιβλίο ανήκει στην queer λογοτεχνία. Εξαιρετικό και πάλι το επίμετρο του Δημήτρη Παπανικολάου.

Κώστας Ταχτσής

Ο συγγραφέας

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΤΑΧΤΣΗΣ (1927-1988) σημάδεψε με το συγγραφικό του έργο την ελληνική μεταπολεμική λογοτεχνία. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσε με τη γιαγιά του στην Αθήνα, φοίτησε για δύο χρόνια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1951 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή και ακολούθησαν άλλες τέσσερις. Από το 1956 ως το 1964 ταξίδεψε σε διάφορα μέρη του κόσμου και εκείνο το χρονικό διάστημα έγραψε το μοναδικό μυθιστόρημά του και εμβληματικό έργο, Το τρίτο στεφάνι, το οποίο εξέδωσε ο ίδιος στην Αθήνα το 1962, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και αγαπήθηκε πολύ από το αναγνωστικό κοινό καθότι αποτελούσε μια πιστή απεικόνιση της ζωής του Νεοέλληνα. Το 1988 ο Κώστας Ταχτσής βρέθηκε δολοφονημένος στο σπίτι του υπό ανεξιχνίαστες ακόμη συνθήκες. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν επίσης τα έργα του Τα ρέστα, Η γιαγιά μου η Αθήνα κι άλλα κείμενα και Καφενείο το «Βυζάντιο» συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων.